جناب آقای دکتر سید پیروز هویدا مرعشی از فعال‌ترین استادان دانشگاه ایران در زمینه مهندسی مواد می‌باشند. ایشان نزدیک به 20 سال سابقه فعالیت‌های علمی و پژوهشی در زمینه مهندسی مواد و جوشکاری داشته که حاصل مکتوب آن همکاری در تالیف و ترجمه چندین جلد کتاب و تالیف مقالات فراوان می‌باشد.
جناب آقای مرعشی، کارشناسی خود را در رشته مهندسی متالورژی از دانشگاه علم و صنعت ایران و کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی خود را از دانشگاه شفیلد انگلستان اخذ نموده‌اند و پس از بازگشت به ایران در سال 1380 به عنوان عضو هیات علمی دانشکده مهندسی معدن و متالورژی دانشگاه صنعتی امیرکبیر مشغول به فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی هستند. ایشان همچنین چهار سال به عنوان معاون دانشجویی و دو سال در سمت معاون آموزشی و دبیر کمیته ارتقاء دانشکده فعالیت نموده اند. امیدوارم که شما کاربر گرامی نیز از مطالعه این مصاحبه لذت برده و از آن بیاموزید.
جناب آقای دکتر مرعشی هرچند که جنابعالی شخصیتی شناخته شده ای هستید، اما مطابق رویه مرسوم لطفا در ابتدا خود را معرفی فرمایید.
من سید پیروز هویدا مرعشی، متولد سال 1343 بوده، اصالتا شوشتری هستم ولی متولد مسجد سلیمان و بزرگ شده آبادان می‌باشم.
از دوران پیش از ورود به دانشگاه بفرمایید. زندگی در آن روزگار چگونه بود؟
تحصیلاتم را در آبادان آغاز کردم، اما در زمان جنگ به ناچار به تهران آمدیم. به خاطر دارم آذر ماه بود که من در مدرسه شهید حسن قدمی در جنوب تهران مشغول تحصیل شدم و سال سوم دبیرستان را آنجا خواندم و برای سال چهارم به دبیرستان فردوسی رفتم. در سال 1361 دیپلم گرفتم و در مهرماه سال 1362 وارد دانشگاه علم و صنعت ایران شدم. دوره ما اولین ورودی دانشگاه پس از انقلاب فرهنگی بود و دوره کارشناسی شامل ۱۸۰ واحد درسی می شد. طی دوران تحصیل با جهاد دانشگاهی همکاری داشتم و چند بار به جبهه اعزام شده و مدتی هم در واحد ساخت خمپاره در وزارت سپاه مشغول خدمت بودم و در نهایت در سال 1367 فارغ التحصیل شدم.
تحصیلات تکمیلی خود را در کدام دانشگاه گذراندید؟
پس از فراعت از تحصیل در مقطع کارشناسی، به دلیل کسر خدمت حضور در جبهه و وزارت سپاه، برای دریافت کارت پایان خدمت 7 ماه به خدمت سربازی رفتم. در سال ۱۳۶۹ در اولین دوره آزمون کارشناسی ارشد شرکت کردم. در آن زمان کسانی که در آزمون شرکت می‌کردند می‌توانستند گزینه اعزام به خارج را انتخاب نمایند که من انتخاب کرده و پذیرفته شدم و پس از سه سال سرانجام در سال 1372 جهت ادامه تحصیل به دانشگاه شفیلد انگلستان رفتم و مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی ام را در آن دانشگاه سپری نموده و در سال 1380 به ایران بازگشتم. قبل از اعزام به انگلستان ازدواج کردم و دو پسرم در آن کشور متولد شدند.
پایان‌نامه های مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی حضرتعالی در چه زمینه ای بود؟ لطفا حسب صلاحدید توضیح بفرمایید.
پروژه دوره کارشناسی در خصوص ساخت بوش‌های خودروغنکار بود که به اتفاق دوست عزیزم جناب آقای حمید صباحی (استاد فعلی دانشگاه شهید چمران اهواز) و با همکاری جهاد دانشگاهی و برخی دیگر از بزرگواران انجام شد. آن زمان قرار بود که پس از اتمام فازهای مطالعاتی، مهندسی طرح و نمونه سازی موفق، کارخانه‌ای برای این منظور نیز تاسیس گردد. با این دید پیش رفتیم و پس از فعالیت‌های فراوان و بررسی دستگاه های مختلف سرانجام مهندسی طرح به انجام رسید اما متاسفانه به دلیل عدم اختصاص ارز دولتی مورد نیاز، پروژه منتفی شد. پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد اینجانب نیز در زمینه غلتک‌هایی بود که در صنایع فولاد کشور انگلستان برای تولید ورقهای مات مورد استفاده قرار می‌گرفت و از صنعت به دانشگاه سفارش داده شده بود. پایان نامه دکترایم نیز در خصوص مطالعه نانوساختار مغناطیس‌های آهن -نئودیمیم - بر تحت راهنمایی پروفسور دیویس و پروفسور رینفورس بود. در دانشگاه های انگلستان روال بر این است که شما تمامی کارهای مربوط به پروه را خودتان انجام می‌دهید و این باعث می‌شود تا دانشجو در کنار دریافت‌های علمی حاصل از پژوهش‌های انجام شده، تجربه کاری خوبی نیز به دست آورد. گروه ما شامل 10 تا 12 نفر از انگلستان و سایر کشورها بود که روی جنبه های مختلف این آلیاژهای مغناطیسی کار می‌کردیم.
دوران پس از بازگشت جناب آقای دکتر مرعشی به ایران چگونه بود؟
پس از بازگشت به ایران متاسفانه برای مدت حدود دو سال مشکلات زیادی را به دلیل عدم استخدام در دانشگاه محل ماموریتم (امیرکبیر) گذراندم، اما خوشبختانه پس از سپری شدن دو سال سخت، شرایط تغییر کرد و از آن هنگام تا کنون عضو هیات علمی دانشگاه امیرکبیر هستم.
چگونه شد که وارد مباحث مربوط به جوشکاری شدید؟
به صورت اتفاقی، از آنجایی که در آن زمان دانشگاه فاقد امکانات مورد نیاز جهت ادامه پژوهش‌های انجام شده در مقاطع تحصیلات تکمیلی ام بود، با توجه به نیاز موجود و تقاضای دانشجویان (به خصوص جناب آقای مجید پورانوری، استاد فعلی دانشگاه صنعتی شریف) به سمت مبحث جوشکاری آمدم. در ادامه امکانی پیش آمد که شرکت نوین‌سازان ستاره صنعت که از تامین کنندگان معتبر تجهیزات جوشکاری مقاومتی است، دستگاهی را به بنده و دوست عزیزم جناب آقای دکتر گودرزی در دانشگاه علم و صنعت ایران اهدا نمود و موجب شد تا امکان تعریف پروژه و پژوهش در این حوزه برای اینجانب و بسیاری از دانشجویان فراهم شده و تعداد زیادی مقاله نیز منتشر گردد که جا دارد از این شرکت به دلیل اهدای این دستگاه و حمایت هایی که در طول سال‌های پس از آن انجام داده اند، سپاسگزاری نمایم.
محصولات این شرکت از جمله تجربیات موفق مهندسی معکوس محصولات خارجی است که به دور از شعار و هیاهو انجام شد. آنها دستگاه های جوش نقطه ای را که در شرکت‌های ایران خودرو و سایپا استفاده می‌‌شد، شبیه سازی نموده و سپس آنها را توسعه دادند. ایران خودرو همکاری خوبی در خرید این دستگاه ها انجام داد و انجام خدمات نگهداری و تعمیرات همه تجهیزات جوشکاری خط تولید را نیز به ایشان واگذار نمود.
جناب آقای دکتر مرعشی در چه زمینه ای به عنوان متخصص شناخته می‌شوند؟
از آنجایی که دروس آنالیز مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه های امیرکبیر، شریف و تربیت مدرس را تدریس می‌کرده ام، در این زمینه به عنوان متخصص شناخته می‌شوم. در زمینه جوشکاری نیز بیشتر در زمینه فرایندهای جوشکاری مقاومتی، اصطکاکی اغتشاشی، لیزری و نیز پوشش دهی لیزری فعالیت نموده ام.
لطفا در خصوص تالیفات و ترجمه های خود توضیح بفرمایید.
از فردای دفاع از رساله دکترایم، ترجمه کتاب میکروسکوپ‌های الکترونی تالیف آقای پرفسور گودهیو از دانشگاه لیورپول که حاصل سال‌ها کار ایشان در آن دانشگاه بود، را آغاز نمودم و با همکاری دیگر بزرگواران از جمله آقایان دکتر سرپولکی، دکتر کاویانی و دکتر ذولفقاری آن را تکمیل نموده و مطالبی نیز به آن افزوده و تحت عنوان اصول و کاربرد میکروسکوپ‌های الکترونی و روش‌های نوین آنالیز مواد، ابزار شناسایی دنیای نانو منتشر کردیم و تا کنون چندین بار نیز تجدید چاپ شده و مورد استفاده اغلب دانشجویان مقاطع تکمیلی رشته های مختلف می باشد و بسیاری نیز از طریق این کتاب بنده را شناختند. پس از آن کتاب‌های میکروسکوپ پروبی روبشی، آزمایشگاهی روی نوک سوزن، اصول ريخته‌گري فلزات، خواص مكانيكي نانو مواد، شیمی و فیزیک فصل‌های مشترک، رفتار مکانیکی مواد (کتاب منتخب شایسته تقدیر فصل و سال وزارت ارشاد در سال 1392) و سپس کتاب نانوبلورها: سنتز، ویژگیها و کاربردها را منتشر کرده ام. کتاب بلورشناسی مواد نیز داوری شده و در حال صفحه بندی است تا در انتشارات دانشگاه امیرکبیر چاپ شود.
جناب آقای دکتر مرعشی با عنایت به تجربه تحصیل حضرتعالی در داخل و خارج کشور و ارتباطاتی که با دانشکده های فنی و مهندسی مختلف از کشورهای گوناگون دارید، به نظرتان آیا می‌توان روشی را به عنوان رویه صحیح آموزش مهندسی معرفی نمود؟
تا جایی که اطلاع دارم در ۱۰ کشور برتر اقتصادی دنیا، سیستم‌های اقتصادی، اجتماعی و آموزشی متفاوتی حاکم است، به بیانی دیگر نظام آموزشی آمریکا متفاوت با ژاپن و انگلستان متفاوت با آلمان است اما تمامی این کشورها از فناوری‌های پیشرفته ای برخوردارند و از جمله برترین اقتصادهای جهان هستند و این به معنی آن است که تنها یک راه وجود ندارد، هر کشوری بر اساس سوابق تاریخی و ضرورت‌های اجتماعی نظام آموزشی مخصوص خود را توسعه داده و به مرور زمان بهبود بخشیده تا به نظام کارآمد کنونی‌اش دست یافته است.
البته چنانچه کشوری مایل باشد تا در این راه قدم بردارد، نیاز به ابداع مجدد چرخ نیست، می‌تواند با استفاده از تجربیات موفق کشورهای توسعه یافته و در صورت نیاز الگوبرداری این مسیر را با سرعت بیشتری طی نماید. زیرا رویه های به کار گرفته شده در کشورهای گوناگون صرف نظر از تفاوت‌های غیرقابل انکار، در الزامات کلی مشترک و اقتصاد همه آنها دانش‌محور و متکی به سطح دانش دانشگاه ها و دانشجوها است. به عنوان نمونه تمامی این نظام های آموزشی تلاش دارند تا بدون اتلاف زمان، اطلاعات مورد نیاز دانشجویان و فراگیران را ارائه کرده و ایشان را به بهترین شکل برای بازار کار آماده نمایند. متاسفانه شرایط کنونی اغلب دانشگاه های ایران با همین الزام تمثیلی، هم‌خوانی ندارد و نتیجه آن اتلاف زمان دانشجو و افزایش هزینه های تحصیل است که چنانچه در مقیاس ملی در نظر گرفته شود، قابل ملاحظه خواهد بود.
ارزیابی حضرتعالی از شرایط علم جوشکاری در ایران چیست؟
در این رابطه اشراف کاملی ندارم اما یک نکته به نظرم می‌رسد و آن عدم هماهنگی و همکاری موثر میان صاحب نظران موجود در عرصه علم جوشکاری در دانشگاه ها و همینطور صنعت است. متخصصان و بزرگواران متعددی در دانشگاه های مختلف مشغول فعالیت در این زمینه هستند اما متاسفانه همکاری موثری با یکدیگر ندارند. به صورت فردی هر کسی به خوبی کار می‌کند اما همکاری جمعی مان خوب نیست. به عنوان نمونه در دانشگاه صنعتی امیرکبیر دانشکده مهندسی مواد و متالورژی و دانشکده مهندسی مکانیک درگیر مباحث جوشکاری هستند اما متاسفانه حتی در یک دانشگاه، این دو دانشکده فعال در زمینه جوشکاری و مهندسی جوش همکاری سطح بالایی با یکدیگر ندارند. اتفاقا مدتی پیش با جناب آقای دکتر ستاری‌فر در همین زمینه جلسه ای داشتیم که امیدوارم در این رابطه بهبودی حاصل شده و همکاری‌هایی آغاز گردد.
مشکل فعالیت جزیره ای تنها مربوط به عرصه جوشکاری و یا حتی دانشگاه ها نیست، متاسفانه در اغلب عرصه های اقتصادی شاهد ناهماهنگی و عدم همکاری هستیم. در فرهنگ انگلستان ضرب‌المثلی وجود دارد که «یک قطعه کوچک از یک کیک بزرگ بهتر از یک قطعه بزرگ از یک کیک کوچک است.» به نظر من مفاهیمی از این دست هستند که پایه و اساس فرهنگ و پیشرفت‌های ایجاد شده در جوامع مترقی را به وجود آورده اند، تجربه سال‌ها فعالیت من در عرصه دانشگاه و صنعت از عدم باور به معنی این ضرب‌المثل حکایت دارد. اغلب چنین باور داریم که باید خودمان اختیار کامل کار را داشته باشیم و از همه منافع آن بهره مند شویم و سعی می‌کنیم نقش دیگران را کوچک بشمریم. شاید دلیل اش این باشد که کار گروهی، سختی‌های خود را داشته و نیازمند مدارا و بردباری است و ما به ضرورت‌های همکاری در دنیای پرشتاب کنونی آشنا نبوده و فنون آن را به صورت نظامند نیاموخته ایم.
انتقاد و یا گلایه ای که از برخی مدیران صنعت شنیده می‌شود آن است که مهندسانی که از دانشگاه فارغ‌التحصیل می‌شوند، اغلب فاقد تجربه و مهارت کافی جهت حل مشکلات صنعت بوده و می‌بایست چند سالی را در صنعت بگذرانند تا به تجربه و مهارت‌های لازم دست یابند که چنانچه از منظر اقتصادی به موضوع نگریسته شود، این امر هزینه فراوانی را در سطح ملی به خود اختصاص می‌دهد. نظر جنابعالی در این رابطه چیست؟
البته این موضوع می‌تواند صحیح باشد اما اینکه یک مدیر صنعت که خود فارغ التحصیل یکی از همین دانشگاه ها بوده و رویه ای مشابه را گذرانده، انتظار داشته باشد که با وضعیت کنونی همکاری صنعت و دانشگاه، فارغ‌التحصیلان از مهارت عملی خوب و کارآیی مناسبی هنگام ورود به بازار کار برخوردار باشند، از دیدگاه اینجانب چندان منصفانه نیست. البته سنگینی وزن آموزش‌های تئوری به نسبت آموزش‌های عملی و کارگاهی در دانشگاه ها در این خصوص موثر هستند که این امر نیز به نوبه خود ناشی از عدم همکاری با بخش صنعت و در نتیجه عدم وجود بودجه کافی جهت تجهیز و ارتقای امکانات مورد نیاز جهت ارائه آموزش‌های کاربردی در دانشگاه ها است. مضاف بر اینکه دانشجویان در عرصه عمل و کارهای اجرایی حاصل از این همکاری‌ها است که تربیت شده و کسب مهارت می‌نمایند. متاسفانه به جای حل این مشکل، از طریق سرمایه‌گذاری لازم برای توسعه فعالیت‌های تجربی مبتنی بر آموزش‌های علمی و فنی در دانشگاه ها، اقداماتی در جهت کاهش بار تئوری صورت می‌گیرد که با توجه به شتاب فزاینده پیشرفت علم و فناوری و حاکم شدن اقتصاد دانش‌محور در دنیا، بسیار خطرناک بوده و آینده ایران را در معرض آسیب جدی قرار می‌دهد.
از منظر اینجانب جدی گرفتن کارآموزی‌های دانشجویی می‌تواند یکی از راهکارهای کاهش این مشکل در شرایط سخت کنونی باشد. همچنین حمایت‌های مالی کوچک از پروژه های دانشجویی بدون انعقاد قرارداد صنعتی، از دیگر روش‌های متداول کنونی برای درگیر نمودن دانشجویان در مباحث اجرایی و ارتقای تجربه و مهارت ایشان است. البته بررسی نتایج این پروژه ها مشخص می‌کند که کدامیک قابلیت سرمایه‌گذاری جدی برای ادامه کار و تولید صنعتی را دارند یا مجری کدام پروژه، قابلیت جذب در یک پست مناسب در صنعت را دارد.
جناب آقای دکتر مرعشی، از زمانی که جهت این گفتگو اختصاص دادید تا دانشجویان و متخصصان جوشکاری در دانشگاه و صنعت بهتر سوابق و نظرات حضرتعالی را بشناسند، سپاسگزاری نموده و از طرف پایگاه ولدیکا و نیز تمامی مخاطبان برایتان آرزوی تندرستی، شادکامی و توفیق هرچه بیشتر در خدمت به ایران عزیزمان داریم.
من هم در پایان از زحمات شما و سایر همکاران در پایگاه ولدیکا تشکر و قدردانی کرده و برایتان آرزوی موفقیت می‌نمایم.
صفحه شخصی جناب آقای دکتر سید پیروز هویدا مرعشی - پایگاه اینترنتی دانشگاه صنعتی امیرکبیر